خواجه بشیر احمد انصاری
تاریخ: 13 دلو 1398 – 2 فبروری 2020
تاریخ شهادت می‌دهد که هر زمانی تمدن اسلامی در مسیر صعود قرار گرفته به همان اندازه جلوه‌های تسامح و مدارای آن تجلی بیش‌تری یافته و هر اندازه‌ای که سیر تاریخی آن راه افول در پیش گرفته بیماری‌های تعصب و خشونت در آن بیش‌تر جلوه‌نمایی کرده است. به عبارت دیگر، تمدن، تسامح بار آورده است و تسامح در گهواره خویش تمدن پروریده است.
عصر صلاح‌الدین ایوبی یکی از صفحات شکوه و قدرت این تمدن به شمار می‌رود. به عنوان مثال، اگر صلاح‌الدین از یک‌سو با چند کشور اروپایی پنجه نرم کرد و ارتش‌های‌شان را در هم شکست، از سوی دیگر بزرگ‌ترین شخصیت دیانت یهودی، پس از موسای پیامبر را در دربار خویش پرورید که اسمش موسی بن میمون بود.
چند روز پیش کتابی در اختیارم قرار گرفت که در باب امر به معروف نگاشته شده، عنوانش «نهاية الرتبة في طلب الحسبة» و نویسنده‌اش عبدالرحمن بن عبدالله الشيزري بوده است. نویسنده کتاب‌یکی از فقهای عصر ایوبی به شمار رفته بلکه معاصر صلاح الدین ایوبی بوده است تا جایی که کتابی هم به او اهدا کرده و پس از مرگ صلاح‌الدین یک سال دیگر زیسته است.
او کتابش را در ۴۰ فصل تنظیم کرده و تو گویی کتابی در باب امر به معروف نه بلکه قانون شهرداری پایتخت یک امپراطوری شکوه‌مند است. این را نیز باید گفت که این کتاب مانند هر کتاب دیگری با وجود همه زیبایی‌هایش نمی‌تواند در برابر نقد ناقدی مصون باشد.
نویسنده کتاب در باب حرفه‌های مختلف حرف‌های گوناگونی گفته و شیوه‌هایی پیشنهاد کرده تا زنده‌گی بهتری را برای مردم تامین سازد.
او می‌نویسد زیانی که از جهت دواسازان و دوافروشان به مردم می‌رسد بیش‌تر از هر زیانی است. در باب نانوایان می‌گوید که باید دودکش‌های فراخی در سقف نانوایی ایجاد کنند تا دود برخاسته از تنورشان خلق را نیازارد.
در باب وترنری می‌گوید که کار دشواری است، چون حیوان برخلاف آدمی نمی‌تواند دردش را بر زبان آرد و از همین جهت باید داکتر وترنری انسان متدین و واقف بر رمز و راز ۳۲۰ نوع بیماری حیوانات باشد تا در امر قطع و یا داغ کردن اعضای حیوان اسراف روا ندارد. مولف کتاب میتود‌های کارشناسانه‌ای در زمینه گذاشتن نعل بر سم اسب هم پیشنهاد می‌نماید تا مانع رنجش آن حیوان شریف گردد.
به هر حال، هر آن‌چه در این کتاب زیر عنوان امر به معروف یاد شده امروز شهرداری‌ها، نهاد‌های نظارتی دولت‌ها، وزارت‌های امور اجتماعی، وزارت‌های صحت و داخله و اوقاف و امثال آن باید انجام دهند که تا حدی انجام هم می‌دهند.
این کتاب پس از گذشت بیش‌تر از هشت قرن، هنوز هم تازه‌گی دارد.